|
|
هوالمُدَبِّر
راهبرد( استراتژی) پژوهشکدۀ زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون
(1400-1396)
مقدمه
در بند ب مادۀ 98 قانون برنامۀ 5 سالۀ ششم توسعه ( 1396-1400) آمده است:
«سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موظف است به‌منظور حفظ و صیانت از میراث فرهنگی اقدام لازم را با همکاری و هماهنگی سایر دستگاههای اجرائی ذی‌ربط به‌منظور شناسایی، مستندسازی، حفاظت و مرمت و معرفی میراث فرهنگی (اعم از ملموس و ناملموس) میراث طبیعی، ایجاد شهرهای جهانی صنایع دستی و احیای هنرهای سنتی در حال زوال در حوزه فرهنگ و تمدن ایرانی و ثبت در فهرست میراث جهانی را طبق بودجه سنواتی به‌عمل آورد.»
همانگونه که ملاحظه می‌شود، در این مادۀ قانونی به شناسایی و مستندسازی میراث فرهنگی( در حوزۀ زبان و گویش و آثار تاریخی نوشته دار) که وظیفۀ سازمانی پژوهشکدۀ زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون است به صراحت اشاره شده است.
تعریف مسئله و مبنای کار پژوهشکده
وظیفۀ سازمانی و مبنای کار پژوهشکده، شناسایی و مستندنگاری زبان و گویش‌های رایج و آثار تاریخی نوشته‌دار و در پایان پژوهش در مورد آنها است؛ مسئلۀ اصلی این است که برای انجام این وظیفۀ مهم، راهبرد و استراتژی بهینه (برنامۀ عملیاتی که به هدف نایل شود) چیست؟ و اگر مانند گذشته پژوهش‌های جزیره‌ای در این حوزه که دانشگاه‌ها، سایر مراکزفرهنگی و افراد دیگر نیز جسته گریخته بدان می‌پردازند ادامه یابد این وظیفه انجام خواهد شد یا خیر؟ و آیا در چنین شرایطی که ما هزاران مادۀ پژوهشی مرتبط با پژوهشکده داریم که بسیاری از آنها در خطر نابودی هستند، بهتر نیست طرح‌ها و برنامه‌هایمان اولویت-بندی شوند؟
مواد کار
- زبان و گویش‌های رایج
- آثار تاریخی نوشته‌دار مانند: کتیبه‌های بنایی، سکه، مهر، ظروف، سنگ قبور مشاهیر، اسناد تاریخی، اسناد تصویری، نسخ خطی و هر شیء کهن نوشته دار.
منابع کار:
- میدان‌های پژوهشی از قبیل روستاها و شهرها(برای مستندسازی زبان و گویش)، موزه‌ها، مراکز اسناد، گورستان‌های تاریخی و ابنیۀ تاریخی.
- آثار کتابی و غیر کتابی به منظور بررسی پیشینه و مستندات مواد پژوهشی
استراتژی( راهبرد) پژوهشکده
اگر بپذیریم که در عمل، استراتژی تخصیص بهینۀ منابع است، می‌توان گفت: استراتژی این است که وقت، سرمایه، نیروی انسانی، دانش، تجربه و مهارت خود را صرف کدام حوزه کنیم و از کدام حوزه‌ها پرهیز نمائیم.
همانگونه که در تعریف مسئله بیان شد، مهمترین حوزۀ کار پژوهشکده، شناسایی و مستندسازی زبان وگویش‌های رایج و آثار تاریخی نوشته دار از قبیل کتیبه‌های بنایی، سکه، مهر،ظروف، سنگ قبور مشاهیر، اسناد تاریخی، اسناد تصویری، نسخ خطی و هر شیء کهن نوشته دار است؛ بنابر این لازم است در گام نخست سرمایه‌های موجود با برنامه‌ریزی دقیق و به شیوه‌ای روز‌آمد در این راه هزینه شود؛ پس از این مرحله است که میدان پژوهش‌های علمی بر روی هر کدام از این مواد که هزاران هزار مورد هستند بهتر و بیشتر فراهم می‌شود؛ هرچند خارج از این وظیفۀ مهم سازمانی، هر پژوهشگری قادر است منطبق با سلیقه و ذوق خود دربارۀ هرکدام از این موضوعات کار کند؛ ولی تا زمانی که از این مواد پژوهشی حتی یک فهرست نامگو که تعداد نسبتا دقیق آنها را بازگو کند نداریم و روز به روز در معرض خطر نابودی هستند، اختصاص وقت و سرمایۀ سازمانی به امری غیر از شناسایی و مستندسازی تبعات ملی جبران ناپذیری دارد.
شیوه کار
جملۀ قصار مهمی به یادگار در ذهنم رسوب کرده است که: «شرف الرساله بالمتدلوژی لا بالموضوع» روش کار آنقدر اهمیت دارد که در این جمله شرف کار به روش، مربوط شده است نه به موضوع؛ شیوه‌ای که هم اکنون رایج است این است که در بیشتر طرح‌های موظفی به شکل فردی و جزیره‌ای هر پژوهشگری به یک موضوع مورد علاقه در حوزۀ کار پژوهشکده می‌پردازد، طرح‌های پیمانی هم به همین صورت یعنی متناسب با ذوق و سلیقۀ فرد پیشنهاد دهنده از بیرون تصویب و اجرا می‌شود، اگر این روند ادامه پیدا کند هیچگاه امر جامع مستندنگاری گویش‌ها و آثار تاریخی نوشته‌دار ایران به سرانجام نخواهد رسید.
بر همین اساس شیوۀ عملیاتی پیشنهادی برای رسیدن به این هدف مهم این است که ضمن مشارکت گرفتن از میراث فرهنگی در سراسر کشور، تمامی طرح‌های سایر مراکز علمی نیز که در حوزۀ کار پژوهشکده انجام می‌شوند به گونه‌ای زیرمجموعه ما قرار بگیرند که برای انجام این شیوه موارد کاربردی زیر لازم است انجام شود:
- فراخوان سراسری طرح پژوهشی مانا ( مستندنگاری آثار تاریخی نوشته دار ایران)
- انعقاد تفاهم نامه با میراث فرهنگی استان‌ها برای مشارکت حداقل پنجاه درصدی درکار
- استفاده از کار گروهی و به کارگیری گروه¬های فراوان همزمان در سراسر کشور و در کشورها و مناطقی که خارج از مرزهای جغرافیایی ایران امروز قرار دارند اما سرشار از مواد پژوهشی مرتبط هستند و نظارت بر کار آنها از طرف پژوهشکده
- راه‌اندازی جایزۀ پژوهشکده برای طرح‌ها، پایان‌نامه‌ها و رساله‌هایی که در مورد شناسایی و مستندنگاری مواد اشاره شده انجام می‌شود.( در قالب تفاهم‌نامه با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی نیز می‌توان این مورد را انجام داد.)
- واگذاری نظارت و سرپرستی گروه‌های پژوهشی مشغول به کار به اعضای پژوهشکده؛ مثلا هر کدام از اعضا به طور همزمان نظارت بر 5 استان را بر عهده داشته باشد و طرح موظفی و کار عمدۀ او همین نظارت باشد که نتایج آن بسیار بیشتر از انجام طرح‌های موظفی کنونی است.
لازم به یادآوری است که در حال حاضر طرح‌های کلان اطلس زبان و گویش، اطلس کتیبه‌های پیش از اسلام، اطلس کتیبه‌های دوران اسلامی و دانش‌نامۀ سکه‌ها در دست اجراست که برای سرعت‌بخشی به آنها نیز موارد مطرح شده در این راهبرد بسیار اهمیت دارد.
داریوش ذوالفقاری
رئیس پژوهشکدۀ زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون
|
|