گزارشی از مرحلۀ نخست پژوهش‌های باستانشناسی جدید در شهر قومس، دامغان
دومین سخنرانی از دور جدید سلسله نشست‌های تخصصی «گزارش به همکار» توسط کوروش روستایی، عضو هیئت علمی پژوهشکده باستانشناسی، با موضوع «پژوهش‌های باستانشناسی جدید در شهر قومس، دامغان» در تالار موزۀ ایران باستان برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، در این نشست، که با حضور جمعی از پژوهشگران پژوهشکده باستانشناسی و دانشجویان علاقه‌مند برگزار شد، گزارشی از مرحلۀ نخست برنامۀ میدانی بلندمدتِ «شکل‌گیری، توسعه و تحول استقرارهای انسانی در حوضۀ شاهرود ـ دامغان» ارائه شد.
کوروش روستایی عضو هیئت علمی پژوهشکده باستانشناسی در این نشست گفت: مرحلۀ نخست این پژوهش میدانی با تمرکز بر محوطۀ موسوم به «شهر قومس»، واقع در حدود 30 کیلومتری غرب دامغان، در دی و بهمن 1398 انجام شد. طی این برنامه حدود 1800 هکتار، شامل محدودۀ عرصۀ محوطه و زمین‌های بلافصل اطراف آن، توسط پهپاد تصویربرداری و مستندسازی شد که در تحلیل‌های مکانی و زیست‌محیطی محوطه مؤثر خواهد بود.
در ادامه این نشست، گزارشی از کاوش‌های هیئت بریتانیایی در دهۀ 1350 در این محوطه ارائه شد و یافته‌ها و دیدگاه‌های آنها مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت.
روستایی افزود: در این برنامۀ میدانی بیش از سه پنجم محوطه مورد بررسی پیمایشی قرار گرفت که طی آن عوارض متعددی از جمله آسیاب، کانالهای آبرسانی، کوره‌های سفالگری و سرداب‌های ذخیرۀ آذوقه شناسایی شد. یکی دیگر از دستاوردهای این برنامۀ میدانی، شناسایی شواهد سطحی گسترده‌ای (به مساحت حدود 110 هکتار) از استقراری پیش‌ازتاریخی در مرکز شهر قومس است که از نظر زمانی هم‌افق با اواخر دورۀ چشمه‌علی تا دورۀ حصار 2 است (حدود 4400 تا 3500 قبل از میلاد).
سخنران این نشست تصریح‌کرد: از اهداف مهمی که در پژوهش‌های میدانی آینده می‌بایست در قومس پی‌گرفته شود، مشخص کردن منابع آبی استقرار، بررسی و ارزیابی «فرایندهای تشکیل محوطه» و نیز پیبردن به ماهیت استقراری این محوطه است.
روستایی در پایان این نشست گفت: با توجه به کاوش‌های گستردۀ هیئت بریتانیایی و آشکارشدن چندین بنا از دورۀ اشکانی، می‌توان با سامان‌دهی محدوده‌های کاوش شده، این بناها را به‌سادگی مرمت و آمادۀ بازدید گردشگران کرد.
شایان اشاره است که محوطۀ باستانیِ موسوم به «شهر قومس» استقراری بزرگ از دورۀ اشکانی است که گمان می‌رود همان شهر صددروازه، یا آنگونه که در منابع یونانی آمده هکاتومپیلوس، یکی از پایتخت‌های این سلسلۀ ایرانی، باشد. بر اساس شواهد باستانشناسی، این محوطه در دورۀ ساسانی چندان مورد استفاده نبوده ولی در دورۀ سلجوقی تا حملۀ مغول آبادان و رو به گسترش بوده است. مساحت عرصۀ باستانی شهر قومس (شامل هر دو استقرار دورۀ اشکانی و سلجوقی) به دستکم 700 هکتار بالغ می‌شود.
